Koncepcja młodopolskiego artysty i sztuki

Koncepcja młodopolskiego artysty i sztuki
Strona główna

Sztuka i artysta stały się w Młodej Polsce centralnymi zagadnieniami, które dyskutowano na łamach prasy, w programach literackich, a także w poezji, prozie i dramacie. Charakter rozważań określiło najmodniejsze hasło epoki, czyli postulat „sztuka dla sztuki" głoszony przez Miriama i przez Przybyszewskiego, podchwycony przez licznych poetów, zresztą stosowany także do innych dziedzin sztuki niż literatura, a więc do malarstwa, i muzyki, i aktorstwa. Założenie „sztuka dla sztuki" zupełnie zmienia koncepcje pozytywistów na ten temat. Przede wszystkim budzi wstręt artystów samo myślenie o użyteczności sztuki, o jakimkolwiek utylitaryzmie czy tendencyjności. Podobne tym zabiegi są szarganiem świętości, obrazą idei. Młodopolscy twórcy powołali bowiem mit Sztuki przez duże S; sztuki wyzwolicielki, która sama w sobie i sama dla siebie jest ideą, uszlachetnia poprzez samo tworzenie i kontemplację piękna.

Stanisław Przybyszewski w Confiteorze ukazuje artystę jako kapłana sztuki - najwyższej religii; jest człowiekiem, który stoi nad innymi ludźmi, gdyż tylko on rozumie sztukę. Jednak w zakończeniu swojego wywodu Przybyszewski wspomina o tym, że artysta, jako "praduch", tkwi w narodzie, utrzymując tożsamość narodową.

Bóg natomiast jest absolutem - bytem idealnym, niedostrzegalnym, niepoznanym, rozumianym przez artystę.

Wyznawcy tych założeń chętnie zwrócili się ku idei romantycznej - portret wyobcowanego, samotnego, wywyższonego ponad tłum poety (np. wizja na szczycie Mont Blanc) był im ogromnie bliski. Miriam głosił, że poeci powinni tworzyć elitę kulturalną - wąską grupę znawców doskonalących artyzm, tworzących właśnie „sztukę dla sztuki". Przybyszewski - podążając za tezami Schopenhauera - w sztuce widział „prawdę o duszy" człowieka, ucieczkę przed złem zwykłego świata. „Evviva l'arte"! - pisał Tetmajer: „choć życie nasze splunięcia niewarte, evviva l'arte" (niech żyje sztuka).

Temat poezji, sztuki i artysty to także jeden z podstawowych motywów "Wesela Wyspiańskiego. Przypomnijmy choćby poglądy Racheli i całą „siłę sprawczą" poezji, która dokonuje dzieła przemieszania światów:, realnego i fantastycznego.