Wprowadzenie[]

Pozytywizm w Europie rozpoczął się ok. roku 1850 – wtedy to Gustaw Coubert zaprezentował wystawę „realizm” i odtąd, to hasło stało się metodą twórczą. Lata 1880 to dominacja naturalizmu;

Są to daty umowne: z pozytywizmem (zwanym też realizmem) w Europie mamy do czynienia od polowy XIX w. (rok 1850) do lat 80. (kiedy to literaturę zdominował nurt zwany naturalizmem). Badacze przyjęli powyższy podział ze względu na nasilenie się w połowie wieku nowych tendencji filozoficznych, ogłoszenie programu młodych twórców (m.in. Flauberta) - fakt, że od roku 1850 realizm stał się hasłem programowym i metodą twórczą. Oczywiście, te daty nie są ścisłe -w latach 30. XIX stulecia (a zatem w dobie romantyzmu) tworzyli wielkie powieści realistyczne Stendhal i Balzak. Był to jeszcze romantyzm, a realiści już pisali - obserwujemy zatem współbrzmienie nurtu romantycznego i realistycznego. Romantyzm europejski był bardziej ulotny, nie tak silny jak romantyzm polski.

Pochodzenie nazwy[]

Od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów nowej epoki - czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte'a. Wykłady owe zawierały i wyjaśniały zasady nowego myślenia o świecie, August Comte zapoczątkował szereg teoretycznych wypowiedzi pozytywistycznych. Pozytywny - oznaczało dla ówczesnych ludzi: realny, praktyczny, życiowy, a nie cudowny. Dziś słowo to ma inny sens, pozytywny to dla nas - dodatni, dobry. Element realności i praktyczności pozostał tylko w nazwie epoki - pozytywizm.

Co znaczy "pozytywny" według Comte'a?

Pozytywny - czyli realny, w opozycji do opartego na cudowności i fantazji
Pozytywny - czyli użyteczny
Pozytywny - czyli konstruktywny, budujący; w opozycji do negatywnego, burzącego
Pozytywny - czyli społeczny, a nie jednostkowy
Pozytywny - czyli pewny i określony

Hasła pozytwizmu[]

Patrz artykuł Hasła Pozytywizmu

Sytuacja polityczna[]

W Polsce pozytywizm zaczyna się od klęski powstania styczniowego, 1863-64 aż do ok. 1890 – umowny początek „Młodej Polski”; Powstanie wybuchło 22 I 1863, poprzedzone było branką młodych mężczyzn do rosyjskiej armii, celem uszczuplenia oddziałów polskich.

Apologia postania styczniowego: było ono postrzegane, jako wielka klęska, ale jednocześnie jako wielki zryw narodowo-wyzwoleńczy.

Konsekwencje:

konfiskaty majątków szlachty (tym , którym udowodniono udział)
zsyłki na Sybir
uwłaszczenie chłopów 1864 r.
tragiczna sytuacja materialna, szczególnie trudna sytuacja kobiet.

Uwłaszczenie chłopów[]

danie ziemi chłopom na własność; to czy dostaną ziemie, bazowało na wynikach powstania; nie regulowano spraw prawnych między dworem a wsią; chłopi domagali się ziem, dziedzice uzurpują prawa; wytwarza się konflikt między szlachta ziemiańską, a chłopami (ta pierwsza przerodzi się w inteligencję)

Sytuacja w Zaborze Rosyjskim (Warszawa, Kraj Nadwiślański); intensywna rusyfikacja szkół, wzrost cenzury; Jednocześnie Warszawa staje się centrum kulturalno-gospodarczym kraju, ponieważ otworzono granice polsko-rosyjską.

Sytuacja w Zaborze Pruskim (Śląsk, Wielkopolska); intensywna germanizacja; wykulturowienie; korzystanie z zasobów gospodarczych Polski (tereny Śląska)

Galicja – najsłabsza gospodarczo, panuje tam względny spokój

Tymczasem, Europa przeżywa rozkwit techniczny i cywilizacyjny ; powszechna industrializacja i rozwój nauki prowadzi do znacznej poprawy jakości życia i rozwoju miast.

Główni twórcy pozytywizmu[]

Patrz artykuł Twórcy europejskiego pozytywizmu

Kalendarium epoki[]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE:[]

1861 – 65 wojna secesyjna w Ameryce
1862 Otto Bismarck kanclerzem Prus
1864 I Międzynarodówka
1867 powstanie monarchii Austro – Węgierskiej
1870 wojna Prus i Francji
1877 wojna Rosji z Turcją
1889 II Międzynarodówka

WYDARZENIA W POLSCE:[]

1864 klęska powstania styczniowego
1866 autonomia Galicji
1873 Kulturkampf w zaborze pruskim
1876 rusyfikacja sądownictwa
1879 utworzenie Muzeum Narodowego w Krakowie
1882 początek działalności partii socjalistycznej ,,Proletariat” L. Waryńskiego

OSIĄGNIĘCIA NAUKI I TECHNIKI:[]

1853 lampa naftowa
1861 rower
1862 lodówka
1863 I-a linia metra w Londynie
1866 dynamit ( Nobel )
1867 maszyna do pisania ( Remington )
1869 Kanał Sueski, okresowy układ pierwiastków ( Mendelejew ), odkurzacz
1870 odkrycie Troi ( Schliemann )
1871 teoria Darwina
1876 telefon ( Bell )
1877 fonograf ( Edison )
1879 żarówka ( Edison )
1880 odkrycie prątków gruźlicy ( Koch ), szczepionka ( Pasteur )
1885 silnik samochodowy ( Daimler, Benz ), zastosowanie szczepionki Pasteura
1889 wieża Eiffla
1895 promienie Roentgena, kinematograf ( bracia Lumiere )
1898 odkrycie radu i polonu ( M.Skłodowska- Curie i P. Curie ),radiotelegraf (Marconi )

Rozwój publicystyki i prasy w epoce realizmu[]

Rola pisarza – jest badaczem rzeczywistości (realizm i naturalizm); ma za zadanie wiernie opisywać rzeczywistość, mniej wizjonerstwa, więcej spostrzegawczości (mimesis, naśladowanie z prawdopodobieństwem); Prasa i teksty miały być użyteczne dla czytelnika (społeczeństwa), musiały więc o nich mówić, poruszać ich problemy, nawiązywać współpracę między poszczególnymi klasami społecznymi.

Inspiracje artystów:

życie codzienne (pragmatyzm)
relacje międzyludzkie, między klasami społecznymi

Co się liczy:

szczegółowość i mnogość opisów
mało symboliki
wierność rzeczywistości

W prasie:

listy z podróży do dalekich krajów,
powieści w odcinkach
felietony, reportaże

Porównanie romantyzmu i pozytywizmu[]

Romantyzm	Pozytywizm
dominacja poezji i dramatu w literaturze	dominacja prozy (powieść, nowela, opowiadanie)
serce, uczucie, wiara	wiedza, scjentyzm
dusza	rozum
fantastyka	realizm
idea: .mierz siły na zamiary"	praktycyzm, utylitaryzm
idea walki	idea pracy
ekspresja i wyobraźnia w sztuce poeta - mistrz, wódz, indywidualista	twórca - w służbie idei społecznych reform i potrzebnych ideałów
profetyzm, mistycyzm	agnostycyzm
natura - wielkim tematem literatury	miasto, cywilizacja jako nowe tematy literatury