| Translation : Disaster in medieval Mechelen |
De Zandpoort in Mechelen was één van de vele stadspoorten die de stad rijk was.
Geschiedenis[]
De Zandpoort lag in de buurt van Vorschenborg (Coloma) en werd geregeld gebruikt voor de opslag van buskruit. Vorschenborg was gekend om zijn poedermolens ( Poedermolenstraat ).
Op 7 augustus 1546, tussen 20 en 23 uur, woedde er in Mechelen een vreselijk onweer met veel donder en bliksemschichten. Eén van die bliksemschichten sloeg in op de Zandpoort wat leidde tot een enorme explosie van het buskruit.
Het hele gebouw werd weggeblazen en de binnenstad kwam onder het weggeslingerde puin te liggen. De schokgolf zorgde niet enkel voor honderden doden en gewonden maar vernielde ook een heleboel historische gebouwen en wijken :
- Hof van Hoogstraten
- Hof van Bergen
- Grootste gedeelte van de Sint-Pietersparochie
- De wijk Nekkerspoel
- De kerk van Nekkerspoel
- De Borght
- Het hof van Margareta van Oostenrijk (Hof van Savoye)
- Het Keizershof
- Het klooster van de Augustijnen
- De Sint-Janskerk
De schokgolf was zo krachtig dat het water, op een afstand van 300 meter, uit de stadsgracht werd geslingerd en men, de dagen daarna, overal in de stad verbrande viskadavers vond.
Waarschijnlijk ging ook het Schepenhuis in de vlammen op, want de registers van voor die periode waren allen verloren. Alleen de stadsrekeningen bleven bewaard. [1]
Gevolgen
De ontploffing van de Zandpoort in Mechelen werd beschouwd tot één van de grootste rampen die in deze streken plaatsvonden en werd gezien als één van de zwartste bladzijdes uit de geschiedenis van Mechelen.
Deze ontploffing was het sluitstuk van het verval van Mechelen. Niet enkel was Margareta van Oostenrijk gestorven in 1530 maar had ook Maria van Hongarije, de zus van Keizer Karel V, haar hof verhuisd naar Brussel.
Na de ontploffing van de Zandpoort waren er ook nog eens de godsdiensttroebelen en de beeldenstorm door de Geuzen (1566) wat zorgde dat de stad Mechelen een cultureel verval kende met een leegloop en veel miserie.
De eens zo trotse hoofdstad der Nederlanden, de Heerlyckheit Mechelen dat ooit één van de Zeventien Verenigde Provinciën was, verviel tot een onbeduidend provinciestadje. [2]
Tekeningen
In de kroniek "De beschryvinghe der gheboorte linie oft geslachts afcomst van de Edele Heeren Berthouders, met hunlieden stam-huys vooghden. Oock de naemen vande Heeren bisschoppen van Luyck, 't saemen regeerders met de Heeren Berthouders der stadt, jurisdictie ende 's lants van Mechelen, met veele waerachtighe geschiedenissen binnen de voorn. stadt als elders, vergaederdt door Henricus vanden Coelput" vindt men een “Waerachtige Afbeeldinghe” van de Zandpoort. Deze kroniek is terug te vinden in het Mechelse stadsarchief.
In de bijsacristie van de Sint-Pieter-en-Paulkerk hangt er een schilderij waarop de ontploffing van de Zandpoort te zien. Dit olieverfschilderij geeft een nachtelijk tafereel weer van een brandend Mechelen met, op de voorgrond, een aantal personages. Onderaan vindt de toeschouwer de tekst “Contritae lacerant turres VI pulveris aedes septena augusti fulgure Mechliniae”. Dit schilderij is één uit een reeks van vier. De andere drie schilderijen zijn terug te vinden in het Museum M in Leuven, in het Mechelse stadsmuseum en in een privécollectie. [3]
De Zandpoort werd ook weergegeven in de vele tekeningen van Jan-Baptist de Noter.
Nagedachtenis en tentoonstelling
Tot in het midden van de 20ste eeuw werd de ramp herdacht in de parochie van Sint-Pieter-en-Paul. Elke 7de augustus trok een processie (de “Processie van Destructie”) door de straten van deze stadswijk.
Robert Foncke behandelde het gegeven in het artikel “Vlugschriften van de tijd over het springen van de Mechelse Zandpoort” in de “Cercle Archéologique - Kring voor Oudheidkunde, boekdeel XXXVII” uit 1932.
In 2005 liep er een kleine tentoonstelling over de ontploffing van de Zandpoort in het Mechelse schepenhuis.
De Zandpoort leeft verder in de Zandpoortvest, onderdeel van de Mechelse ring, en in de naam van een jeugdherberg.
Vergelijking
Een mogelijke vergelijking zijn de gevolgen van de vuurwerkramp in het Nederlandse Enschede in mei 2000.
Externe links[]
Voetnoten[]
| Translation |